Σε όλους τους πολιτισμούς, πανάρχαιους και πρόσφατους, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γής παρατηρούμε την δημιουργία Τέχνης.
Φαίνεται να υπάρχει έμφυτη στον εγκέφαλό μας η ικανότητα δημιουργίας αλλά και απόλαυσης της Τέχνης, υπάρχει κάτι που μας κάνει να ανταποκρινόμαστε με θαυμασμό, δέος αλλά και ευχαρίστηση σε χρώματα, σχήματα, ήχους και στίχους…
Τις τελευταίες δεκαετίες η αλματώδης εξέλιξη των νευροεπιστημών και των τεχνικών απεικόνισης του εγκεφάλου έρχεται να επιβεβαιώσει ότι τελικά Τέχνη και Επιστήμη δεν είναι δύο ασυμβίβαστοι κόσμοι όπως νομίζαμε. Ενας καινούργιος κλάδος των νευροεπιστημών η ΝΕΥΡΟΑΙΣΘΗΤΙΚΗ επιχειρεί να κατανοήσει την εγκεφαλική δραστηριότητα που συνδέεται με την δημιουργία και την απόλαυση της Τέχνης αλλά και με το πώς η αισθητική εμπειρία από την πλευρά της, τροποποιεί τις δομές του εγκεφάλου.
Πολλά έχουν ειπωθεί κατά καιρούς και για την σχέση της ασθένειας με την Τέχνη και κυρίως για το πώς αυτή αναπαριστάται στα έργα μεγάλων καλλιτεχνών.
Ας δούμε χαρακτηριστικά παραδείγματα για το πως οι νευρολογικές διαταραχές συγκεκριμένα, επηρέασαν δημιουργούς και τα έργα τους.
FRIDA KALHO (1907-1954)
H διάσημη Μεξικανή ζωγράφος αρρώστησε από πολυομυελίτιδα στα 6 της χρόνια αποκτώντας μια ήπια αδυναμία στο ένα της πόδι. Στην ηλικία των 18χρ ένα τροχαίο ατύχημα με τραυματισμό της σπονδυλικής στήλης είχε ως αποτέλεσμα πολλαπλές χειρουργικές επεμβάσεις. Μετά το ατύχημα, η ζωή και οι προτεραιότητες της Φρίντα πήραν νέα πορεία. Αν και σκόπευε να σπουδάσει ιατρική άλλαξε εντελώς τον τρόπο που έβλεπε τη ζωή και στράφηκε στην ζωγραφική. Το ατύχημα που την καθήλωσε για μεγάλο μέρος της ζωής της και ήταν η αιτία για υποτροπές και χρόνιο πόνο αποτέλεσε και την πηγή έμπνευσή της.
Η κατάσταση ακινησίας στην οποία βρισκόταν και τα επακόλουθα συναισθήματα της αποτυπώνονται θαυμάσια στις αυτοπροσωπογραφίες της.
FIODOR DOSTOEVSKY (Nτοστογιέφσκι 1821-1881)
Ρώσος συγγραφέας, κορυφαία μορφή της παγκόσμιας λογοτεχνίας που έπασχε από επιληψία.
Γι αιώνες η επιληψία θεωρούνταν ως «ιερή νόσος», ως η νόσος που πλήττει τους «ιερούς τρελούς», τους «εν Χριστώ σαλούς» η αντίληψη αυτή, ιδιαίτερα διαδεδομένη στην Ρωσία συνέβαλε στο να περιβληθεί η ασθένεια του Φ. Μ. Ντοστογιέφσκι από μια πληθώρα μύθων.
Σε αυτήν, πολλοί, αποδίδουν την ιδιαίτερη πνευματικότητα του συγγραφέα και την ικανότητα να σκιαγραφεί σκοτεινές και αρρωστημένες πτυχές της ζωής. Στα έργα του δεν υπάρχουν ευτυχισμένοι ήρωες αλλά πρόσωπα που πάσχουν, που υποφέρουν, που βασανίζονται και που δεν οδηγούνται ποτέ στην λύτρωση.
Στο μυθιστόρημα ο Ηλίθιος (1868) περιγράφει την ιστορία του επιληπτικού πρίγκιπα Μίσκιν, ο οποίος ύστερα από μακροχρόνια παραμονή για θεραπεία στην Ελβετία, επιστρέφει στην Αγ. Πετρούπολη.
«Και τι μ’ αυτό, αν είναι αρρώστια; Τι πειράζει αν αυτή η αφύσικη ένταση, όταν την αναλογίζεσαι όντας σε κατάσταση υγιή, αποδεικνύεται ύψιστη αρμονία, ομορφιά, σου δίνει το ανήκουστο και ασύλληπτο μέχρι τούδε αίσθημα της πληρότητας, του μέτρου, της συμφιλίωσης και της εκστατικής θρησκευτικής ταύτισης με την πεμπτουσία της ζωής :» αναλογίζεται ο συγγραφέας με την φωνή του ήρωα για τις κρίσεις επιληψίας που τον βασανίζουν.
GIORGO DE CHIRICO (1888-1978)
Ιταλός εικαστικός , γεννημένος στον Βόλο, πατέρας της “μεταφυσικής ζωγραφικής /pittura metafisica” Επασχε από ημικρανίες και συχνά χρησιμοποιούσε τα συμπτώματα της οπτικής του αύρας ως έμπνευση για την δημιουργία καταπληκτικών έργων.
LOVIS CORINTH (1858- 1925)
Γερμανός συγγραφέας και ζωγράφος. Το 1911, ένα εγκεφαλικό επεισόδιο τον άφησε παράλυτο στην αριστερή του πλευρά . Μέσα σε ένα χρόνο επανήλθε στην ζωγραφική φιλοτεχνώντας περισσότερα από 500 νέα έργα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα δημιουργήματος κατά την διάρκεια της αποκατάστασής του είναι ο “Τύφλωμένος Σάμψων “, το 1912.
H περιπέτεια της υγείας του τον έκανε να εκτιμήσει την απλή καθημερινή ζωή και την φύση τα οποία αποτύπωνε σε όλα τα μετέπειτα έργα του.
VINCENT VAN GOGH
Για τον κορυφαίο Ολλανδό ζωγράφο που πέρασε την ζωή του στην αφάνεια καταφέρνοντας να πουλήσει μόνο ένα έργο εν ζωή και την προσωπικότητά του, πολλά έχουν γραφτεί.
Πάντα στο περιθώριο της κοινωνίας, χωρίς έσοδα, χωρίς δική του οικογένεια , χωρίς σταθερούς φίλους. Οι μελετητές του έργου του, του αποδίνουν διάφορες ασθένειες όπως νευροσύφιλη , επιληψία , ημικρανία…
Το μόνο σίγουρο είναι ότι μετά από μια αψημαχία με τον ζωγράφο Γκωγκέν , που τον οδήγησε στο να κόψει μόνος του μέρος του αριστερού του αυτιού , κατέληξε οικειοθελώς σε ψυχιατρική κλινική όπου παρέμεινε νοσηλευόμενος πιθανότατα για κατάθλιψη και επιληψία.
Πολλοί πιστεύουν ότι έπασχε από ξανθοψία, σαν αποτέλεσμα της φαρμακευτικής αγωγής αλλά και της μεγάλης κατανάλωσης αψεντιού, ασθένεια που τον έκανε να αντιλαμβάνεται το περιβάλλον χρωματισμένο κίτρινο, χρώμα που κυριαρχεί και στα έργα του.